Kliknij tutaj --> 🏏 mapa polski bitwa pod grunwaldem

8. Bitwa pod Grunwaldem. Bitwa pod Grunwaldem, która miała miejsce w 1410 roku, jest jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Polski. Wojska polsko-litewskie pod dowództwem Władysława Jagiełły i Witolda pokonały Zakon Krzyżacki. Zwycięstwo to przyczyniło się do wzmocnienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Henryk Grunwald (1904-1958) – polski rysownik, metaloplastyk, malarz i złotnik, poeta; Jerzy Grunwald (1950-) – polski muzyk; Walter Morten Grunwald (1934-2018) – duński aktor. Inne. Bitwa pod Grunwaldem – jedna z największych bitew średniowiecza (1410), w literaturze niem. Jako pierwsza bitwa pod Tannenbergiem; Pomnik Grunwaldzki w Wojny husyckie. Bitwa między husytami a krzyżowcami (prawdopodobnie jest to Bitwa pod Domažlicami ) Czas. 30 lipca 1419 – 30 maja 1434. Miejsce. Europa Środkowa, głównie Kraje Korony Czeskiej. Terytorium. tereny obecnych Czech, Śląsk, Łużyce, Bawaria, Nowa Marchia. Przyczyna. Prezentacja multimedialna Bitwa pod Grunwaldem, mapa pola bitwy, schemat ustawienia pionów na mapie pola bitwy, karty postaci do gry (karty są dostosowane do różnego poziomu umiejętności czytania uczniów, np. dla dyslektyków), piony postaci do gry, tekst pomocniczy dla prowadzącego zajęcia. Zmarł Władysław Jagiełło, król Polski i wielki książę litewski, założyciel dynastii Jagiellonów. Rządził w latach 1386 -1434, dowodził, wraz z wielkim księciem litewskim Witoldem Dans La Vie On Fait Des Rencontres. Delegacja zduńskowolskiego Stowarzyszenia Złoty Krzyż dwunasty raz uczestniczyła w Inscenizacji Bitwy pod Grunwaldem. Wydarzenie, które uznawane jest za największą późnośredniowieczną historyczną inscenizację w środkowej Europie, powróciło po dwóch latach przerwy wywołanej pandemiom wirusa znów pod Grunwaldem. Brali udział w inscenizacji słynnej bitwyNiezmiennie, członkowie Złotego Krzyża znaleźli się w obozie Chorągwi Ziemi Łęczyckiej, skupiającej w szczególności odtwórców historycznych z centralnej Polski, m. in. Łodzi, Łowicza, Piotrkowa Trybunalskiego, Poddębic. Do czasu bitwy prowadzili życie obozowe. Spali w historycznych namiotach, uczestniczyli w wartach dziennych i nocnych. Aby przetrwać, do bitwy byli zmuszeni przygotowywać sobie posiłki zgodnie z recepturą późnośredniowiecznej kuchni. Zwieńczeniem piątkowego dnia była wieczorna przed sobotnią inscenizacją, odbyły się manewry Chorągwi. Ćwiczono noszenie broni, walkę i Ziemi Łęczyckiej podczas tegorocznej Inscenizacji Bitwy pod Grunwaldem, wstawiła w pole blisko 50 lekko zbrojnych, uzbrojonych w drzewce (halabardy, glewie, berdysze), pawęże, hakownice i kusze. Wśród niej znalazła się także delegacja ze Zduńskiej Stulczewski Zduńskowolanie znów pod Grunwaldem. Brali udział w insceniza... Polecane ofertyMateriały promocyjne partnera Organizatorzy inscenizacji bitwy pod Grunwaldem spodziewają się w tym roku bardzo dużego zainteresowania, bo to wielki powrót imprezy po dwuletniej pandemicznej przerwie. W sobotę 16 lipca 2022 r. o godz. na pole bitwy wyjedzie blisko 2 tys. rekonstruktorów, choć w tym roku wyjątkowo bez udziału Rosjan. Jeszcze więcej osób będzie śledziło przebieg inscenizacji – policja spodziewa się aż kilkudziesięciu tys. widzów. Cała publiczność będzie musiała dojechać do Grunwaldu i zostawić gdzieś swoje pojazdy. Organizatorzy uprzedzają z góry – darmowych parkingów nie będzie! Aby ułatwić poruszanie się wokół pól bitewnych i zwiększyć bezpieczeństwo uczestników od godz. w sobotę 16 lipca do godz. w niedzielę 17 lipca na drogach w tym rejonie będzie obowiązywać ruch jednokierunkowy (lepiej po nic się nie wracać!). Na miejsce inscenizacji można dojechać kilkoma trasami: DW 537 z Pawłowa (zjazd z S7) do miejscowości Stębark (zalecany dojazd dla podróżnych z okolic Warszawy i Olsztyna) DW 542 z Rychnowa (zjazd z S7) do Frygnowa i dalej drogą powiatową 1261 N do Grunwaldu (zalecany dojazd dla gości z okolic Gdańska i Ostródy) DW 537 od strony Lubawy i Iławy lub DW 542 od strony Działdowa i dalej drogą powiatową 1266 N w okolice Grunwaldu Foto: Google Maps Gdzie zaparkować w Grunwaldzie? Policjanci proszą, aby pamiętać, że podobnie jak w latach ubiegłych na trójkątnej trasie Grunwald – Łodwigowo – Stębark – Grunwald będzie obowiązywał ruch jednokierunkowy. Informacja o tym znajdzie się na specjalnie ustawionych w tych miejscowościach tablicach. To właśnie przy tej trasie wytyczono większość parkingów dla widzów przyjeżdżających specjalnie na inscenizację bitwy pod Grunwaldem. Samochody należy pozostawiać wyłącznie na wyznaczonych parkingach. W innym wypadku trzeba liczyć się z odholowaniem pojazdu na swój koszt – służby zapowiadają zero tolerancji dla kierowców niestosujących się do ustawionych w pobliżu pól bitewnych znaków. Zakazy zatrzymywania się będą obowiązywać od godz. w sobotę 16 lipca do godz. w niedzielę 17 lipca. Z parkingów i z pobliskich miejscowości na miejsce inscenizacji będą prowadziły specjalnie wydzielone trakty piesze – usytuowane poza pasem drogi, oddzielone od niego taśmą oraz oznakowane tabliczką z napisem "Trakt tylko dla pieszych". Po dwóch latach przerwy spowodowanej pandemią koronawirusa na pola bitwy pod Grunwaldem wrócą rycerze. Będzie to już 25. inscenizacja tej największej średniowiecznej bitwy z 1410 roku. Według organizatorów może to być rekordowa edycja zarówno pod względem liczby rekonstruktorów, jak i widzów. Dla miłośników średniowiecza najważniejsza informacja jest taka, że po dwóch latach przerwy impreza wraca w takim kształcie, jak było to jeszcze przed pandemią. To może być rekordowa edycja. Obserwując już w tym momencie ruch turystyczny, zauważam duże parcie na Grunwald. Ludzie są głodni, też integracji. Liczę, że to będzie rekordowy "Grunwald" pod względem osób, które przyjadą oglądać inscenizację, ale też jeżeli chodzi o liczbę rekonstruktorów na polu bitwy. Scenariusz bitwy na pewno nie będzie zmieniony. Rokrocznie wszyscy chcą obejrzeć tego Urlicha, który spadnie z konia w odpowiednim momencie. To od wielu lat działa jak dobrze naoliwiona maszyna - mówi dr Szymon Drej, dyrektor Muzeum Bitwy pod Grunwaldem. Rok i dwa lata temu, kiedy nie było inscenizacji, część rekonstruktorów i tak przyjeżdżała na pola pod Grunwaldem. To uzależnienie. Są osoby, które nie wyobrażają sobie, aby 15 lipca nie być w namiocie, obok naszego grunwaldzkiego pomnika - dodaje Drej. Nie jest niespodzianką, że na wielką inscenizację Bitwy pod Grunwaldem zaproszenia nie otrzymali rekonstruktorzy z Rosji. Spore natomiast jest zainteresowanie wśród rekonstruktorów z innych krajów z Litwy. Program "Dni Grunwaldu 2022" XXV Inscenizacja Bitwy pod Grunwaldem Środa, 13 lipca - Turniej łuczniczy “O Antałek Podkomorzego" (Chorągiew Krakowska), - VII Mistrzostwa Polski Miecza Długiego "O Srebrny Miecz Grunwaldu", - Warsztaty chorału gregoriańskiego cz. I (Kaplica w Chorągwi Wielkiego Mistrza), - Mistrzostwa Polski w Walkach Rycerskich - VI Turniej Bojowy Seniorów 40 + - Mistrzostwa Polski w Walkach Rycerskich - V Turniej Bojowy Kobiet, - VII Mistrzostwa Polski Miecza Długiego "O Złoty Miecz Grunwaldu", - X Międzynarodowy Turniej Piłki Średniowiecznej - Bruchenball - "Grundial 2022" Czwartek - Msza Święta - obóz Wielkiego Mistrza, - i - - X Mistrzostwa Polski w Walkach Rycerskich - VI Turniej Bojowy Miecza Jednoręcznego "O Srebrny Pas Grunwaldu" - Eliminacje, - Warsztaty chorału gregoriańskiego cz. II (Kaplica w Chorągwi Wielkiego Mistrza), - Bule (Pétanque) - Eliminacje (Chorągiew Komturstwa i Miasta Gdańska), - - Mistrzostwa Polski w - "MELLE" - Bojowy Turniej Chorągwi (grupowe walki "na ostre" 12×12), - X Mistrzostwa Polski w - VI Turniej Bojowy Miecza Jednoręcznego "O Srebrny Pas Grunwaldu" - Finał. Piątek - Msza Święta po łacinie w oprawie średniowiecznej - obóz Wielkiego Mistrza, - Warsztaty chorału gregoriańskiego cz. III - Kaplica w Chorągwi Wielkiego Mistrza (po mszy świętej), - X Mistrzostwa Polski w Szachach Historycznych wg XIV wiecznych traktatów (sala kinowa Muzeum), - X Mistrzostwa Polski w VI Turniej Bojowy Miecza Jednoręcznego "O Złoty Pas Grunwaldu" - Eliminacje, - X Mistrzostwa Polski w VI Turniej Bojowy Miecza Jednoręcznego "O Złoty Pas Grunwaldu"- Finał, - “Grunwaldzkie Wici" - Turniej łuczniczy “EFENDI" - pole bitwy - (Chorągiew Mazowiecka ks. Janusza), - Mistrzostwa Polski w Walkach Rycerskich - Turniej bojowy “Samowtór" - Eliminacje na machinach bojowych, - Mistrzostwa Polski w Walkach Rycerskich - Turniej bojowy “Samoczwart" - FINAŁ walki 2vs2, - Próba generalna XXV Inscenizacji Bitwa pod Grunwaldem, - III Turniej Bardów - Benefis zespołu Roderyk (scena u Rycerzy), - Mistrzostwa Polski. Konny Turniej Rycerski - BUHURTMistrzostwa Polski. Konny Turniej Rycerski - Turniej Walk Pieszych przez Płot (Młot Lucereński lub Miecz Długi). fot. NID / Grupa wiekowa: klasy IV–V szkoły 1–2 godziny OPERACYJNE LEKCJI:Po lekcji uczeń:wie, kim byli Krzyżacy i jaka była ich rola w podboju plemion pruskich,opowiada, jak Krzyżacy założyli swoje państwo,opisuje uzbrojenie rycerzy,wie, jak wyglądał szyk bojowy w czasie bitwy,potrafi powiedzieć o roli postaci historycznych, takich jak np. Władysław Jagiełło i Zawisza Czarny, w czasie bitwy,wymienia przyczyny i skutki wojny polsko-krzyżackiej 1409–1411,zna datę, przebieg i znaczenie bitwy pod Grunwaldem,wie, kim był Jan Długosz i zna fragmenty jego opisów bitwy pod Grunwaldem,opowiada o bitwie pod Grunwaldem,odczuwa dumę ze zwycięstwa polskich rycerzy,aktywnie i zgodnie uczestniczy w grze dydaktycznej,rozbudza zainteresowania przeszłością swojego NAUCZANIA:pogadanka,prezentacja,gra symulacyjna,działalność praktyczna uczniów,praca pod kierunkiem,praca z tekstem źródłowym,praca indywidualna i DYDAKTYCZNE:Prezentacja multimedialna Bitwa pod Grunwaldem, mapa pola bitwy, schemat ustawienia pionów na mapie pola bitwy, karty postaci do gry (karty są dostosowane do różnego poziomu umiejętności czytania uczniów, np. dla dyslektyków), piony postaci do gry, tekst pomocniczy dla prowadzącego Sebastian Mierzyńskifot. archiwum Narodowego Instytutu DziedzictwaPraca wyróżniona w organizowanym przez Narodowy Instytut Dziedzictwa konkursie na opracowanie materiałów edukacyjnych dla szkół w zakresie dziedzictwa miał na celu zwiększenie efektywności systemu upowszechniania wiedzy o dziedzictwie i jego wartości, a także kreowanie w młodym pokoleniu przekonania o znaczeniu dziedzictwa kulturowego dla integralnego rozwoju człowieka poprzez tworzenie użytecznych i zgodnych z dobrymi praktykami nowoczesnej edukacji materiałów konkursu było opracowanie materiałów edukacyjnych przeznaczonych do wykorzystania przez nauczycieli, edukatorów lub opiekunów w pracy z dziećmi i młodzieżą podczas zajęć dydaktycznych w przedszkolach, szkołach podstawowych, a także w liceach, technikach, szkołach branżowych i o konkursie! Do pobrania: Zobacz przykładowe strony: Dla Polaków bitwa pod Grunwaldem to jedno z najważniejszych zwycięstw. Bitwą szczycili się także Niemcy, którzy ukuli mit krzyżackiego bohaterstwa. Tuż po wojnie na polach Grunwaldu rycerze postawili kaplicę, do której od razu zaczęły tu przybywać pielgrzymki. A kilkaset lat później niektórzy historycy twierdzili wręcz, że zwyciężyli rycerze zakonu. Bitwa pod Grunwaldem to największa wojenna potyczka średniowiecza, która miała miejsce 610 lat temu. Grunwald od tamtej pory stał się magicznym miejscem nie tylko dla Polaków. Krzyżacy zaraz po wielkiej wojnie lat 1409-1411 postawili kaplicę w domniemanym miejscu śmierci wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena. Od razu zaczęły tu przybywać pielgrzymki. Zanim historię Krzyżaków zaczęto wykorzystywać jak element propagandy. Niemcy uznali pole bitwy pod Grunwaldem za święte miejsce walki w obronie wiary. Jednak w latach 30. XVI wieku kaplica zaczęła popadać w ruinę. Albrecht Hohenzollern, ostatni wielki mistrz zakonu, przeszedł na luteranizm, zeświecczył państwo i przepędził duchownych katolickich. Aż do końca XVIII wieku protestanccy Prusacy bezceremonialnie traktowali spuściznę po katolickim zakonie. Wiele zamków zniszczono, inne przebudowano, pamiątki po rycerzach wyprzedawano. Grób von Jungingena Dopiero po upokorzeniu, jakim były wojny napoleońskie, Prusacy postanowili wesprzeć się duchowym dziedzictwem Krzyżaków. W 1813 r. roku król pruski Fryderyk Wilhelm III ustanowił Krzyż Żelazny, odznaczenie wojenne nawiązujące do krzyża zakonnego. Przyznawano je do 1945 roku. Dwór w Berlinie zaczął też szczodrze łożyć na restaurację spuścizny zakonnej, zwłaszcza zamku malborskiego. W 1842 roku na grunwaldzkie pola przybył kolejny władca, Fryderyk Wilhelm IV. Podczas tej wizyty wbito białą flagę z czarnym krzyżem w miejsce, gdzie podczas bitwy pod Grunwaldem miał polec von Jungingen. Krzyżacki mit bitwy pod Grunwaldem wykorzystywano jeszcze intensywniej po zjednoczeniu kraju przez armię pruską i ustanowieniu Cesarstwa Niemieckiego w 1871 roku. Zaczęto wydawać pocztówki, na których Archanioł Gabriel, patron Niemiec, odziany był w białe szaty z czarnym krzyżem, a w prawym ręku dzierżył miecz. Ponieważ w tym czasie rząd w Berlinie walczył z niemieckim regionalizmem, historycy wychwalali państwo zakonne za to, że było tworem silnie scentralizowanym. Poza tym zjednoczone Niemcy przystąpiły z werwą do kolonizacji swoich wschodnich kresów, czyli ziem zamieszkanych przez Polaków. I w tej kwestii pamięć o Krzyżakach i bitwie pod Grunwaldem była niezastąpiona. „Państwo zakonne w powszechnej świadomości było uważane za najbardziej niemieckie ze wszystkich związanych z kręgiem tej kultury. Jego średniowiecznemu wielonarodowemu charakterowi nadano nowe znaczenie jako czynnika skutecznej asymilacji Prusów [plemion bałtyjskich – przyp. red.] i Słowian pod niemieckim panowaniem” – pisze prof. Udo Arnold z uniwersytetu w Bonn w referacie zamieszczonym w zbiorze esejów z konferencji zorganizowanej na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie „Zakon Krzyżacki w historii, ideologii i działaniu – symbole dziejowe”. Niemieccy historycy, podobnie zresztą jak i polscy, pomijali niewygodny fakt, że w bitwie pod Grunwaldem po stronie krzyżackiej sami Niemcy stanowili co najwyżej 15 proc. walczących. Pozostali byli najemnikami, z Danii, Francji i Czech. Co więcej, w szeregach krzyżackich walczyli nawet Polacy, których posiadłości znajdowały się na terenie państwa zakonnego, i Litwini. W drugiej połowie XIX wieku historycy niemieccy bagatelizowali znaczenie bitwy pod Grunwaldem. Niektórzy przekonywali nawet, że tamtą wojnę polsko-krzyżacką wygrał zakon, bo poza ziemią dobrzyńską nie musiał Polsce zwracać żadnych innych. Często pisano też o tym, że bitwa pod Grunwaldem była starciem ze zjednoczoną armią Słowian i Bałtów, a nie tylko z Polakami, aby pomniejszyć tym samym rozmiary klęski. „(...) Widząc powalonego Wielkiego Mistrza, Polacy wypełnili powietrze dzikim okrzykiem triumfu. Najbliżsi mu zeskoczyli z koni, zerwali jego kosztowny płaszcz bojowy i zanieśli królowi jako dowód zwycięstwa. Jednak kiedy Jagiełło zobaczył zakrwawioną szatę i usłyszał relacje o ostatnich czynach Wielkiego Mistrza i jego bohaterskiej śmierci, przez jego tchórzliwą duszę przeszedł dreszcz strachu przed poległym lwem, a przez blade usta nie chciało przejść żadne obłudne słowo” – pisał Ernst Wichert w wydanej w 1881 roku powieści „Henryk von Plauen” (tłum. Piotr Szlanta, za: „Mówią Wieki”). To właśnie tytułowy bohater tej książki, który kilka tygodni po klęsce w bitwie pod Grunwaldem obronił Malbork, czyli stolicę państwa krzyżackiego, przed wojskami Jagiełły, stał się centralną postacią propagandy. W 1901 roku władze niemieckie postanowiły przenieść wielki kamień polny spod Grunwaldu, zwany przez Mazurów kamieniem Jagiełły. Umieszczono go obok ruin słynnej kiedyś kaplicy, opatrzywszy tablicą dedykowaną Ulrichowi von Jungingenowi. Wyryty na niej napis mówił, że wielki mistrz oddał życie w bitwie pod Grunwaldem – „w walce o niemieckość i niemieckie prawo”. – Na polach leżało mnóstwo podobnych kamieni, ale Niemcy wybrali właśnie ten, bo miejscowi ludzie opowiadali o nim legendy – mówi Romuald Odoj, były wieloletni wicedyrektor Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej w Stębarku. – Mówiono, że Jagiełło zjadł na nim kolację. Przemówienie cesarza: polska pycha Rok później, w 1902 roku, do dopiero co odrestaurowanego zamku malborskiego przybył cesarz Wilhelm II. Wygłosił tam przemówienie, które musiało wzburzyć krew każdego polskiego patrioty: „Znów nastały czasy, gdy polska pycha chce zbytnio zbliżyć się do niemieckości. Dlatego wzywam naród do obrony naszych dóbr” – grzmiał Wilhelm II, rozeźlony oporem, jaki Polacy stawiali germanizacji w Wielkopolsce i na Pomorzu. Niedługo trzeba było czekać na polską odpowiedź. Polacy w zaborze austriackim zaczęli obchodzić kolejne rocznice bitwy pod Grunwaldem. W Krakowie 15 lipca 1910 roku, w 500-lecie grunwaldzkiego triumfu, urządzili wielką patriotyczną manifestację. Tego samego dnia ostródzkie koło Hakaty, czyli antypolskiej organizacji germanizacyjnej, złożyło wieńce pod kamieniem poświęconym von Jungingenowi. Zresztą już pod koniec XIX wieku na plakatach tej organizacji pojawiał się rycerz krzyżacki z mieczem i tarczą. Z kolei na plakacie Niemieckiej Partii Ludowej z roku 1920 widniał przystojny blondyn w zbroi broniący się przed dwoma drabami – bolszewikiem i polskim kmieciem. W 1914 roku, w drugim miesiącu I wojny światowej pod Tannenbergiem (dzisiaj Stębark), niedaleko od miejsca, w którym rozegrała się bitwa pod Grunwaldem, Niemcy rozgromili wojska rosyjskie, biorąc aż 92 tys. jeńców. Głównodowodzący wojsk niemieckich, marszałek Paul von Hindenburg, nazwał triumf zemstą za masakrę urządzoną przez Jagiełłę i Witolda. „Hańba została zmazana!” – pisano w miejscowych gazetach, choć trzeba było wyjątkowej wyobraźni, żeby utożsamić armię Romanowów z chorągwiami Jagiełły i Witolda. Mimo to w nieopodal położonym Olsztynku dla marszałka Hindenburga wybudowano mauzoleum ozdobione zakonnymi krzyżami. Trumnę z jego zwłokami przeniesiono tam w 1935 roku, w rok po śmierci marszałka (przed nadejściem frontu wschodniego w 1945 roku przewieziono ją do Hesji). Historyczna sprawiedliwość Polscy i niemieccy mediewiści zaczęli się spotykać po 1934 roku, kiedy w stosunkach pomiędzy Polską a Niemcami nastąpiła odwilż (po traktacie o nieagresji). Dyskutowano o tym, jak powinna być opisywana bitwa pod Grunwaldem. Jednak przed wybuchem wojny żadnych ustaleń nie wprowadzono w życie. Za to po zajęciu Krakowa przez Wehrmacht w 1939 roku chorągwie krzyżackie, które wisiały na Wawelu (kopie oryginalnych), zostały przesłane na zamek w Malborku. „W tym akcie historycznej sprawiedliwości walka pomiędzy niemieckością i polskością znalazła ostateczny kres” – powiedział wówczas Albert Forster, namiestnik okręgu Rzeszy Gdańsk – Prusy Zachodnie. Hitlerowcy chętnie wykorzystywali Krzyżaków i bitwę pod Grunwaldem w propagandzie. W przemówieniach porównywano niemieckich żołnierzy, a zwłaszcza jednostki SS do rycerzy zakonnych. Ich państwo przedstawiano jako czyste rasowo (co było wierutnym kłamstwem) i zorganizowane w sposób wodzowski. Dlatego mogło być wzorem dla III Rzeszy. Po wojnie Krzyżacy żyli głównie w propagandzie komunistycznej Polski. W Niemczech na chwilę powrócili wiosną 1958 roku, gdy biały płaszcz z krzyżem przywdział kanclerz Konrad Adenauer. On sam chyba nie zdawał sobie sprawy, jak histeryczne reakcje jego strój wywoła w Polsce, bo kwestie wschodnie mało go interesowały. Po prostu oddał zrabowane przez Hitlera posiadłości zakonne w Niemczech Zakonowi Krzyżackiemu (który zresztą istnieje do dziś), a ów płaszcz był symbolicznym podziękowaniem ze strony zakonników. Od tamtej wpadki Niemcy przestali się interesować Krzyżakami i bitwą pod Grunwaldem. – Wszyscy bali się posądzenia o rewizjonizm i rewanżyzm. Poza tym w Republice Federalnej utrwaliło się przekonanie, że nasza obecność na Wschodzie to nic dobrego. Dlatego rzadko zapraszany jestem w Niemczech na wykłady o zakonie – skarży się prof. Udo Arnold. – W podręcznikach szkolnych niewiele można przeczytać o rycerzach w białych płaszczach. Młodzi Niemcy nie wiedzą nawet, skąd wziął się czarny krzyż na skrzydłach niemieckich samolotów, który zaczerpnięto przecież z symboliki zakonu. Źródło: Newsweek_redakcja_zrodlo

mapa polski bitwa pod grunwaldem